6 желтоқсанда американдық кәсіпкерлік институты мен Брукингс институты алдында сөйлегенсөзінде А. Эллард ханым 12-ші министрлік конференциясын (МК12) өткізу мерзімі кейінге шегерілгенінеқарамастан, ДСҰ шеңберіндегі жұмыс жалғасып жатқанын атап өтті.
Атап айтқанда, әлі де шешілуі қажет екі негізгі мәселе бар: ДСҰ-ның COVID-19 пандемиясынажауабы және балық аулауды субсидиялау.
Көпжақты және плюрилатералдық бастамалар, сондай-ақ өңірлік сауда келісімдері арасындағыөзара байланыс туралы мәселеге қатысты А.Эллард ханым олардың қатар өмір сүріп, бір-бірінтолықтыра алатынын атап өтті. «Болашақ плюрилатеральды немесе көпжақты болмайды;ол ауыспалы геометриямен келісімдерде», – деп толықтырды ол. Сонымен қатар, балық аулауды субсидиялау немесекөміртегі шығарындыларына баға белгілеуді реттейтін бірыңғай құралды әзірлеу сияқты жаһандықпроблемаларды тек көпжақты негізде тиімді шешуге болады.
ДСҰ құрылымы және оның тиімділігі туралы сұрағанда, А. Эллард ханым консенсус ДСҰ-ның«жүрегі мен жаны» екенін атап өтті. ДСҰ 164 мүшеден тұрады және шешім қабылдау процесінде кез-келген өзгерістер олардан туындауы керек. Ол сонымен қатар ұйым мүшелері арасында сенім болғанжағдайда ғана жұмыс істей алатындығын толықтырды. Осыған байланысты, ол ДСҰ-ны қамтамасызетуде маңызды рөл атқаратын мониторингтің барынша ашықтығы мен оны күшейту қажеттігін атап өтті.
Дауларды шешуге қатысты А. Эллард ханым «ДСҰ-ның жаңа немесе ескі ережелері, егер олардысақтау мүмкін болмаса, шектеулі пайда әкеледі» деп атап өтті. ДСҰ бірінші кезекте мүше елдергебағдарланғандықтан, А. Эллард ханым апелляциялық органды қалпына келтіру үшін қажетті келесі қадамдарды тек өздері анықтай алатындығын толықтырды.
ДСҰ баяндамасында теңізге шыға алмайтын дамушы елдердің саудасындағы кедергілердіжою тәсілдері ұсынылады [1]
8 желтоқсанда шығарылған ДСҰ-ның жаңа жарияланымында теңізге шыға алмайтын дамушыелдердің (бұдан әрі – ТШАДЕ) ірі әлемдік нарықтардан оқшаулануына байланысты кездесетін Елеулісауда шығындары жария етіледі. Есеп РСНВМ халықаралық саудаға қатысуын кеңейтіп, COVID-19 пандемиясынан кейін қалпына келтіруді тездетуі үшін осы сауда мәселелерін шешудің жолдарынұсынады.
Бұл баяндамада халықаралық саудада ТШАДЕ кездесетін нақты проблемалар, оның ішіндежеткізу тізбегінің шектеулері, импорт пен экспорт кезінде Транзит елдеріне тәуелділік, сондай-ақ ТШАДЕэкономикасы үшін COVID-19 пандемиясының салдары зерттеледі.
Зерттеу көрсеткендей, ТШАДЕ сауда шығындары жағалау сызығы бар дамушы елдерге қарағанда1,4 есе жоғары. Сондай-ақ, ол ТШАДЕ-нің климаттың өзгеруіне осалдығын егжей-тегжейлі сипаттайды, бірақ қызмет көрсету саудасы мен электрондық коммерция осы елдерге әкелетін артықшылықтар атапөтіледі.
Қазірдің өзінде ТШАДЕ-дегі тұрақсыз сауда-экономикалық жағдай үкіметтердің COVID-19 пандемиясымен күресу үшін қабылдаған шараларымен күрделене түсуде. Зерттеу 2019 жылдыңсәуірінен 2020 жылдың сәуіріне дейінгі кезеңде ІЖӨ экспортының 40% – ға төмендегенін атап өтті.
Зерттеу сауда рәсімдерін жеңілдету туралы Келісімді орындау шекара арқылы тауарлар ағынынжеңілдету үшін өте маңызды екенін атап өтті. Сондай-ақ, ол көлік байланысын жақсартудың, сандықтехнологияларды саяси мақсаттардың басында қоюдың, кедендік цифрлық рәсімдеуге көшу және шығуережелерін, сондай-ақ санитарлық және фитосанитарлық шараларды ТШАДЕ ерекше қажеттіліктерінебейімдеу арқылы сауда шығындарын азайтудың маңыздылығын атап өтті. Бұл шаралар ТШАДЕсаудасындағы кедергілерді жеңілдетуге және олардың көпжақты сауда жүйесіне қатысуын кеңейтугекөмектеседі. Олар сондай-ақ ТШАДЕ экономикасын қалпына келтіруге және олардың дағдарыстарғатұрақтылығын арттыруға ықпал ететін болады.
Барлығы 32 ел ТШАДЕ санатына жатады. Оның ішінде 26 ДСҰ-ға мүше ел және алты бақылаушыболып табылады. Жалпы, 2019 жылғы жағдай бойынша әлемдік сауданың 1,105%-ы ІЖӨ-ге тиесілі.
Баяндамамен мына сілтеме бойынша танысуға болады:
Балық аулауға арналған субсидиялар бойынша келіссөздердің төрағасы жаңа жылдағыжұмыстың келесі қадамдарын белгіледі[2]
2021 жылғы 10 желтоқсанда ДСҰ-ның 12-ші министрлік конференциясын (МК-12) ауыстырғаннанкейін өткізілген консультациялар шеңберінде келіссөздер төрағасы Колумбия елшісі С.Уиллс балықаулауға арналған субсидиялар бойынша келіссөздер Жаңа жылы тезірек аяқталуға бағытталғанынхабарлады. 2022 жылғы қаңтарда балық аулауды субсидиялау туралы келісім жобасы бойынша жұмысоны одан әрі министрлердің қарауына ұсыну мақсатында жалғастырылатын болады.
MK12-ді ауыстырудан бірнеше күн бұрын Елші С.Уэллс министрлерге балық аулауды субсидиялаутуралы келісім жобасын ұсынды. Жоба ДСҰ мүшелерінің ұжымдық күш-жігеріне негізделген және 20 жылдан астам келіссөздерден кейін консенсусқа қол жеткізудің ең ықтимал әдісі болып табылады.
Германия дамушы елдерге СФС стандарттарын сақтау және COVID-19-бен күресу үшін 2,8 миллион швейцарлық франк бөледі[3]
Германияның экономикалық ынтымақтастық және Даму Федералды министрлігі дамушы және аздамыған елдерге (NRS) азық-түлік қауіпсіздігі, жануарлар мен өсімдіктер денсаулығы бойыншахалықаралық сауда стандарттарын сақтауға көмектесу үшін 2021-2024 жылдарға арналған саудастандарттары мен Даму Қорына (STDF) 2 675 000 Еуро (шамамен 2,8 миллион швейцарлық франк) енгізді. Бұл үлес осы елдерге COVID-19 проблемаларына жауап беруге және пандемиядан айығуғакөмектеседі.
Германияның қосқан үлесі шағын фермерлердің, өндірушілердің, саудагерлердің жәнеүкіметтердің STDF-тің 2020-2024 жылдарға арналған стратегиясына сәйкес жаһандық және аймақтықазық-түлік және ауылшаруашылық нарықтарына қол жеткізу қабілетін арттыратын жобаларды әзірлеужәне қолдау үшін пайдаланылады. Азық-түлік қауіпсіздігіне, жануарлар мен өсімдіктердіңденсаулығына салынған бұл инвестициялар дамушы елдер үшін экономикалық қалпына келтірудіқолдау үшін ғана емес, сонымен қатар COVID-19 және ұқсас соққыларға ұзақ мерзімді тұрақтылықтықамтамасыз ету үшін өте маңызды.
[1] https://www.wto.org/english/news_e/news21_e/publ_08dec21_e.htm
[2] https://www.wto.org/english/news_e/news21_e/fish_10dec21_e.htm
[3] https://www.wto.org/english/news_e/pres21_e/pr894_e.htm