ЭЫДҰ Қызметтер саудасының шектелу индексіне (Services Trade Restrictiveness Index, STRI) жариялады. Есепке сәйкес, Қазақстан Қызметтер саудасы саласындағы саяси реформаларды барынша ырықтандыру жүргізілген елдердің үштігіне кірді.
ЭЫДҰ Қызметтер саудасының шектелу индексі (STRI) 50 елдегі және 22 қызмет секторындағы қызметтер саудасына әсер ететін ережелер туралы жыл сайын жаңартылатын ақпаратты білдіреді.
ЭЫДҰ-ның жаңа есебінде 2024 жылға дейінгі саясаттағы негізгі өзгерістер, сондай-ақ қызметтер саудасы мен цифрлық саудаға әсер ететін соңғы тенденциялар көрсетілген. Онда сондай-ақ қызметтер саласындағы реформаларды басқаратын елдер мен озық тәжірибелер көрсетілген.
«QazTrade» ССДО» АҚ Бас директорының орынбасары Нұрлан Құлбатыров түсіндіргендей, ЭЫДҰ дәстүрлі түрде ақпан айында ЭЫДҰ Қызметтер саудасының шектелу индексінің көрсеткіштерін жаңартады.
«Қарапайым сөзбен айтқанда, STRI — бұл қызметтер саласындағы сауда саясатын бақылау құралы. Қазақстан ЭЫДҰ-мен ынтымақтастықтың Елдік бағдарламасы шеңберінде 2018 жылғы қарашада индекс есептелетін елдер тізіміне енгізілді. Индекс қызметтер саудасы нарығының ашықтығын немесе жабықтығын анықтауға мүмкіндік береді, бұл қызметтер саудасы бағыты бойынша еркін сауда аймақтары туралы келісімдер шеңберінде келіссөздердің негізгі элементтерінің бірі болып табылады», – деп атап өтті Нұрлан Құлбатыров.
Сонымен, 2023 жылы STRI реттеудің үздік көрсеткіштерімен алғашқы ондыққа Жапония, Испания, Ұлыбритания, Чехия, Нидерланды, Латвия, Дания, Германия, Австралия және Чили кірді. Іріктемеге енгізілген 50 елдің отызында ЭЫДҰ орташа көрсеткішіне қарағанда STRI орташа көрсеткіші жоғары. Тайланд, Индонезия және Ресей Федерациясы елдер арасындағы ең жоғары орташа STRI көрсеткішіне ие.
2014-2023 жылдар аралығында Бразилия, Индонезия және Қазақстан саяси реформаларды барынша ырықтандыру жүргізілген үш ел болды. Осы уақыт ішінде Қазақстан қызметтер саудасын оңайлату бойынша бірқатар шараларды іске асырды. Осы ырықтандыру шараларының кейбіреулері өтпелі болып табылады және қызмет көрсетушілерді ілгерілету үшін квоталар мен еңбек нарығындағы сынақтарды жоюды, сондай-ақ реттеудің ашықтығын арттыруды қамтиды.
Сурет 1. Қызметтерді реттеудің қатаңдығы айтарлықтай төмендеген елдер
STRI индексі сонымен қатар сауда келіссөздеріне қатысушыларға саудаға кедергі келтіретін шектеулерді анықтауға, ішкі саясатты озық әлемдік тәжірибемен салыстыруға көмектеседі және сыртқы нарықтарға шығуды көздейтін кәсіпорындар үшін реттеудің ашықтығының көзі болып табылады.
ЭЫДҰ мәліметтері бойынша, қызметтер саудасындағы кедергілер жаһандық экономикалық және геосаяси проблемалардың әсерінен барлық елдер мен секторларда жоғары болып қала береді. 2023 жылы коммерциялық қатысу және шетелдік инвестициялар арқылы қызмет көрсетуге әсер ететін жаңа саясаттың енгізілуімен жағдай күрделене түсті. Кейбір елдер шетелдік инвестицияларды тексерудің жаңа тетіктерін енгізді немесе компьютерлік қызметтер, телекоммуникация, хабар тарату, көлік және коммерциялық банк ісі сияқты салалардағы инвестицияларды қатаң бақылауды белгілеу арқылы бұрыннан барларын қайта қарады. Сонымен қатар, трансшекаралық деректер ағынына қатысты ережелерді қатаңдату (мысалы, Вьетнамда) және шетелдік электрондық коммерция платформаларына (мысалы, Индонезияда) кіруге шектеулер енгізу қызмет көрсетушілердің, әсіресе АКТ секторындағы қиындықтарды күшейтті. Көлік және телекоммуникация қызметтері саласында үлкен шектеулер анықталды.