- Жаһандық тікелей шетелдік инвестициялар 2021 жылы айтарлықтай қалпына келді, бірақ бұл қалпына келтіру өте біркелкі емес
- Бас директор Оконджо-Ивеала министрлерді келіссөздерді күшейтуге және нәтижеге қол жеткізуге шақырады
- ДСҰ Бас директорының орынбасары А. Гонсалес: «Кедендік реформаларға байыпты қараудың уақыты келді»
Жаһандық тікелей шетелдік инвестициялар 2021 жылы айтарлықтай қалпына келді, бірақ бұл қалпына келтіру өте біркелкі емес[1]
ЮНКТАД-тың жаңа бағалауларына сәйкес қалпына келтіруді ынталандыру бойынша қабылданған шаралардың арқасында инфрақұрылымды қаржыландыру ұлғайды, бұл ретте барлық өнеркәсіптік секторларда жаңа жобаларға инвестициялық белсенділік әлсіз болып қалуда.
ЮНКТАД-тың 19 қаңтарда жарияланған «Инвестициялық тенденциялар мониторының» мәліметтері бойынша, 2021 жылы тікелей шетелдік инвестициялардың (ТШИ) жаһандық ағындары барынша өсті, ол 2020 жылғы 929 млрд. АҚШ долларымен салыстырғанда 77%. яғни шамамен 1,65 трлн долларға дейін ұлғайып, COVID-19 пандемиясына дейінгі деңгейден асып түсті.
ЮНКТАД Бас хатшысы Ребека Гринспан: «Дамушы елдерге инвестициялық ағындарды қалпына келтіру жігерлендіреді, бірақ өндіріс әлеуеті үшін маңызды салалардағы ең аз дамыған елдерге жаңа инвестициялардың тоқырауы және электр энергиясы, тамақ немесе денсаулық сақтау сияқты тұрақты даму мақсаттарының (ТДМ) негізгі секторлары алаңдаушылықтың басты себебі болып табылады», – деді.
Дамыған экономикаларда ең көп өсу
Дамыған елдерде қазіргі кездегі ең үлкен өсім байқалуда: ТШИ 2021 жылы шамамен 777 миллиард долларға жетті, бұл 2020 жылғы өте төмен деңгейден үш есе көп.
2021 жылы ТШИ әлемдік ағындарының жалпы өсімінен (718 млрд доллар) 500 млрд доллардан астам немесе төрттен үш бөлігі дамыған экономикаларға тиесілі болды. Дамушы елдерде, әсіресе аз дамыған елдерде (АДЕ) қалыпты өсу байқалды.
Инфрақұрылымдық секторларға инвесторлардың жоғары сенімі
Инфрақұрылымдық секторлардағы инвесторлардың сенімі жоғары, бұған ұзақ мерзімді қаржыландырудың қолайлы жағдайлары, қалпына келтіруді ынталандыру жөніндегі шаралар және шетелдік инвестициялық бағдарламалар ықпал етеді.
Жобалық қаржыландыру бойынша халықаралық мәмілелердің саны бойынша 53%-ға және құны бойынша 91% -ға өсті, бұл ретте айтарлықтай өсім табыс деңгейі жоғары көптеген өңірлерде, сондай-ақ Азия, Латын Америкасы және Кариб бассейнінде орын алды.
Керісінше, инвесторлардың өнеркәсіп секторларына және жаһандық өндірістік-өткізу тізбектеріне сенімі төмен болып қалуда. Жаңа инвестициялық жобалар туралы хабарландырулар іс жүзінде өзгерген жоқ (саны бойынша -1%, құны бойынша +7%). Электроника сияқты жаһандық өткізу тізбектерін қарқынды пайдаланатын салалардағы жаңа жобалардың саны одан әрі азайды.
Даму секторларындағы қалпына келтіру тұрақсыз күйінде қалып отыр
Пандемия кезінде айтарлықтай зардап шеккен дамушы елдердегі ТДМ секторларындағы инвестициялық ағындардың қалпына келуі (барлық дерлік секторларда екі таңбалы қысқарумен) тұрақсыз болып қалуда.
Өндірістік әлеуетті дамыту призмасы арқылы АДЕ-дегі инвестициялық үрдістерді қарастыру құрылымдық кемшіліктерді анықтайды және пандемия салдарынан бірнеше секторларға қатты әсер еткенін көрсетеді.
Жеке секторды дамыту және құрылымдық қайта құру үшін маңызды инвестициялық жобалар ішінара тоқтап қалды, бұл дәстүрлі түрде көптеген АДЕ инвестицияларының маңызды бөлігін құрайтын табиғи капиталға (өндіруші салаларға) қатысты жобалардағы құлдырауды күшейтті.
2022 жылға арналған оң болжам
2022 жылы жаһандық ТШИ-ге қатысты перспективалар қолайлы болып қала береді. 2021 жылғы өсу қарқынының қалпына келуі екіталай.
Негізгі тенденция – бір реттік транзакциялар мен ішкі қаржы ағындарын шегергенде – 2021 жылдағыдай жеткілікті деңгейде сақталады. Инфрақұрылымдық секторлардағы халықаралық жобалық қаржыландыру өсу серпінін қамтамасыз етуді жалғастырады.
Пандемияның тұрақты жаңа толқындарымен Денсаулық дағдарысының ұзаққа созылуы жағдайдың нашарлау қаупін тудырады.
Вакцинация қарқыны, әсіресе дамушы елдерде, сондай-ақ инфрақұрылымға инвестициялар үшін ынталандыру жылдамдығы белгісіздіктің маңызды факторлары болып қала береді.
Нәтижелерге басқа да маңызды тәуекелдер, соның ішінде жеткізілім тізбегі мен жұмыс күшінің әлсіз жақтары, энергия бағасы және инфляциялық қысым да әсер етеді.
Бас директор Оконджо-Ивеала министрлерді келіссөздерді күшейтуге және нәтижеге қол жеткізуге шақырады[2]
21 қаңтарда Бас директор Нгози Оконджо-Ивеала ДСҰ-ға мүше елдердің министрлерін барлық ағымдағы келіссөздерді жандандыруға және «прагматизм, шығармашылық және икемділік» таныта отырып, жұмыс істеуге шақырды. Министрлер оның Женевада да, астаналарда да ДСҰ-ға мүше елдер 12-ші министрлік конференциясын (МК12) өткізу мерзімдерін ауыстыруға қатысты белгісіздікке қарамастан белгіленген нәтижелерге қол жеткізуі үшін жұмысты жеделдету туралы ұсынысын қабылдады.
30 сауда министрінің бейресми кездесуін дәстүрлі түрде Швейцария үкіметі Давоста өткізеді, бірақ биыл ол Дүниежүзілік экономикалық форумның жыл сайынғы бетпе-бет кездесуін болдырмау туралы шешіміне сәйкес іс жүзінде өткізілді.
Бас директор өз сөзінде пандемияға байланысты белгісіздік әлемнің көп бөлігінде COVID-19-ға қарсы вакцинацияланғанға дейін жалғасады және ДСҰ вакциналардың әділетсіз таралуын тоқтатуға өз үлесін қоса алады деп атап өтті. Ол, сондай-ақ, MK12 күндізгі сессиясын өткізу ниетіне қарамастан, эпидемиологиялық жағдайдың өзгеруі нақты күнді белгілеуді қиындататынын атап өтті.
Қазіргі уақытта Хатшылық кездесуді өткізудің барлық ықтимал сценарийлерін қарайды: қысқа мерзімді, орта мерзімді және ұзақ мерзімді. Сонымен бірге, MK12-ді қашан өткізуге назар аударудың орнына, ол министрлерді бүкіл әлемдегі адамдарға пайда әкелетін нәтижелерге назар аударуға шақырды.
Осы мақсатта Бас директор Оконжо-Ивеала министрлерді Женевадағы елшілеріне саяси ымыраға келуге және қалған олқылықтарды жоюға рұқсат беруге шақырды. Ол қатысушыларды гибридтік және виртуалды кездесу форматтарын пайдаланып, Астанадан техникалық сарапшыларды балық аулауды субсидиялау туралы келіссөздерде болып жатқан нақты уақыт режимінде қатысуға шақырды.
Бас директор министрлерден ДСҰ-ның пандемияға, балық аулауға арналған субсидияларға және ауыл шаруашылығына, сондай-ақ ДСҰ-ны реформалауға, соның ішінде дауларды шешуге қатысты негізгі мәселелерге назар аударуды сұрады.
ДСҰ Бас директорының орынбасары А. Гонсалес: «Кедендік реформаларға байыпты қараудың уақыты келді»[3]
«Кеден үздіксіз, қауіпсіз және сенімді сауданы қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады», – деді ДСҰ Бас директорының орынбасары Анабель Гонсалес 20 қаңтарда Еуропалық одақтың кедендік одақтың алдында тұрған «Ақылды адамдар тобының» тыңдауында.
А. Гонсалес кеден органдары COVID-19 пандемиясынан, технологиялардың қарқынды дамуынан, геосаяси шиеленістен және климаттың өзгеруінен туындаған жаһандық сауда ландшафтындағы өзгерістерге ден қойып, бейімделуі қажет екенін атап өтті. Кеденнің рөлі күрделене түсуде және қызметкерлерден тауарлар мен тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі стандарттары, климат, орманды кесу және жойылып бара жатқан жануарлар түрлері, ветеринариялық ережелер, контрафактілік тауарлар, дәрі-дәрмек прекурсорлары, тіпті еңбек нормалары мен адам құқықтары сияқты салаларда үлкен үлес талап етіледі.
А. Гонсалес 21-ші ғасырдың қиындықтарына сәйкес келу және бір қадам алда болу үшін кедендік тәжірибе икемді, инновациялық және болашаққа бағытталған болуы керек деп атап өтті. Электрондық коммерция шағын кәсіпорындарға жаңа экспорттық мүмкіндіктер беріп, тұтынушыларға кең таңдау және төмен бағалар ұсынғанымен, кеден органдары электронды сауда сәлемдемелері санының жаппай өсуіне байланысты тоза жұмыс істеді.
А. Гонсалес кедендік реформа басқа ведомстволармен үйлестіруді күшейтуге, деректер мен қазіргі заманғы технологияларды кеңінен пайдалану мен талдауға, жеткізу тізбегінің қатысушыларымен неғұрлым тығыз әріптестікке және үшінші елдермен ынтымақтастыққа бағытталуы тиіс екенін айтты. Сондай-ақ, ДСҰ-ның сауда рәсімдерін жеңілдету туралы келісімі кеденді жаңғырту үшін жақсы негіз болып табылатыны атап өтілді.
Испанияның бұрынғы Сыртқы істер министрі Аранчи Гонсалес Лая ханымның төрағалығымен өткен ЕО-ның «Ақылды адамдар тобы» ЕО Кеден Одағының болашағы туралы инновациялық идеяларды әзірлеуді тапсырған 12 жоғары мүшеден тұрады.
А. Гонсалес ЕО Кеден одағы әлемдегі ең озық кеден одағы ретінде осы проблемаларды шешу үшін жақсы мүмкіндіктерге ие екенін және оның мүше мемлекеттер арасындағы ынтымақтастық пен ортақ тәжірибе алмасудың ұзақ тарихын ескере отырып, алға бастайтын жолды көрсететінін атап өтті.
[1] https://unctad.org/news/global-foreign-direct-investment-rebounded-strongly-2021-recovery-highly-uneven
[2] https://www.wto.org/english/news_e/news22_e/dgno_21jan22_e.htm
[3] https://www.wto.org/english/news_e/news22_e/ddgag_20jan22_e.htm