Дайджест мазмұны
- Сауда барометрі сауданың тұрақты қалпына келуін білдіреді, бірақ импульс қысқа болуы мүмкін
- Шағын бизнес бойынша жұмыс тобы 2021 жылға арналған жұмыс жоспарының тақырыптарын талқылады
- Дамушы елдер және электрондық сауда бойынша келіссөздер
Сауда барометрі сауданың тұрақты қалпына келуін білдіреді, бірақ импульс қысқа болуы мүмкін
2020 жылдың төртінші тоқсанында әлемдік тауар саудасының өсуі COVID-19 туындаған терең құлдыраудан кейін үшінші тоқсанда сауда қалпына келгеннен кейін тұрақты болды. Алайда, 2021 жылғы 18 ақпандағы ДСҰ тауар саудасының соңғы барометріне сәйкес, төртінші тоқсанның өсу қарқыны 2021 жылдың бірінші жартысында сақталуы екіталай, өйткені негізгі озыңқы индикаторлар ең жоғары деңгейге жеткен сияқты.
2020 жылдың үшінші тоқсанында маусымдық ауытқуларға түзетілген әлемдік тауар саудасының көлемі екінші тоқсандағы терең құлдыраудан кейін қалпына келді, бұл Азиядағы экспорттың өсуіне және Солтүстік Америка мен Еуропадағы импорттың артуына ықпал етті. Дегенмен, тауар айналымы екінші тоқсанда 15,6%-ға төмендегеннен кейін үшінші тоқсанда 2019 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 5,6%-ға төмендеді. Бұл төмендеу, өте үлкен болса да, пандемия басталған кезде көптеген сарапшылардың жасаған болжамына қарағанда маңыздылығы аз.
ДСҰ-ның 2020 жылғы 6 қазандағы ең соңғы сауда болжамы 2020 жылы әлемдік тауар саудасының 9,2 %-ға төмендеуін болжады, бірақ нақты төмендеу аз болуы мүмкін.
Сонымен қатар, 2021 жылға және одан кейінгі кезеңге арналған перспективалар бүкіл әлемде COVID-19 ауруының өсуіне және осы аурудың жаңа түрлерінің пайда болуына байланысты белгісіз болып келеді. Қалпына келтіру көбінесе вакцинацияның тиімділігіне байланысты болады. ДСҰ өзінің келесі сауда болжамын сәуір айының ортасында жариялауды жоспарлап отыр.
Шағын бизнес бойынша жұмыс тобы 2021 жылға арналған жұмыс жоспарының тақырыптарын талқылады
18 ақпанда өткен Шағын және орта кәсіпорындар бойынша бейресми жұмыс тобының (ШОК) биылғы бірінші отырысында ДСҰ мүшелері 2020 жылғы желтоқсанда келісілген декларациялар мен ұсынымдар пакетін қалай іске асыру керектігін және топ алдағы жылы қандай жаңа мәселелерге назар аударғысы келетінін талқылады.
Топтың үйлестірушісі, Елші Хосе Луис Канчела (Уругвай) қатысушыларға жұмыс тобының отырыстарында ақпараттық сессиялар мен презентациялар ұйымдастырғысы келетін жаңа мәселелер туралы ойлануды және ұсыныстар беруді ұсынды.
Болашақ талқылауларға арналған тақырып ретінде кейбір қатысушылардан COVID-19 пандемиясының MMSP-ге әсерін және оларға дағдарысты жеңуге және тұрақты болуға қалай көмектесуге болатындығын қарастыру ұсынылды.
Үйлестіруші Кувейт пен Таиланд 2020 жылдың желтоқсанында аяқталған алты ұсыныс пен декларацияның пакетін мақұлдағанын және қазір бұл бастаманы қолдаған мүшелер саны 94 мүшені құрайтынын атап өтті. Пакет халықаралық саудадағы шағын кәсіпорындардың проблемаларын шешуге бағытталған.
Мексика топқа тиісті ақпаратқа қол жеткізуді жеңілдету арқылы тарифтік емес кедергілерді еңсеруде ШОК-қа көмек көрсетуге бағытталған Trade4MSMEs платформасын құру бойынша жүргізіліп жатқан жұмыстар туралы хабарлады. Топ осы жылы платформаны іске қосу үшін ДСҰ-ның 12-ші министрлік конференциясын күтеді.
Global Express қауымдастығы құны төмен жөнелтімдерді өңдеуді жеңілдету және автоматтандыру шағын бизнес жүргізетін сауданы жеңілдетіп, кірістер жинауды үкіметтер үшін тиімді ету жолдары туралы презентацияны ұсынды.
Топ Біріккен Ұлттар Ұйымының Еуропалық экономикалық комиссиясынан олардың халықаралық саудадағы ШОК үшін кешенді қызметтер жобасы (ISMIT) туралы жаңартылған ақпаратты тыңдады. Бұл жоба MMSP үшін қызмет жеткізушілері туралы ақпарат беру үшін жеке немесе мемлекеттік-жеке порталдарды құруды ұсынады. Мысалы, портал логистикалық қызметтерді, қаржылық қызметтерді, сақтандыру қызметтерін және басқару қызметтерін жеткізушілерге қол жеткізе алады. Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының өкілі ұйымның ШОК саласындағы жұмысы туралы ақпаратпен бөлісті. Канада өзінің ұлттық киберқауіпсіздік стратегиясы MMSP-ге осы саладағы тәуекелдерді азайтуға қалай көмектесетіні туралы топпен бөлісті.
Дамушы елдер және электрондық сауда бойынша келіссөздер
Қазіргі уақытта ДСҰ-ның 80-нен астам мүшесі «Бірлескен мәлімдеме бастамасы» (Joint State Initiative, бұдан әрі – БМБ) шеңберінде электрондық саудадағы қағидалар бойынша келіссөздер жүргізуде. ДСҰ-ның бұл мүшелері ДСҰ-ның 12-ші министрлік конференциясы қарсаңында ілгерілеуге ұмтылады, ол жағдай мүмкіндік берген кезде жүзеге асырылады.
Соңғы екі онжылдықта цифрландыру әлемдік саудаға қатты әсер етті, өйткені көптеген тауарлар мен қызметтер интернетте сатылуда. Электрондық коммерция COVID-19 пандемиясына дейін тез өсті. 2019 жылы шамамен 1,5 млрд.адам онлайн сатып алулар жасады, бұл 2018 жылмен салыстырғанда 7% – ға артық. Пандемия электронды коммерцияға қарай жылжуды одан әрі күшейтті, өйткені жеке тұлғалар және бизнес оқшаулау шаралары мен сапар шектеулерін шешу үшін Интернетке кірді. Әлемдік бөлшек саудадағы онлайн-сатып алу үлесі 2019 жылғы 13%-дан 2020 жылы 17%-ға дейін өсті. Пандемия сонымен бірге әлемді әлі де сипаттайтын елдердің электрондық саудаға қатысуға және одан пайда табуға дайындығы тұрғысынан үлкен айырмашылықтарды еске түсірді.
Алдыңғы технологиялық революциялар сияқты, сандық түрлендірудің пайдасы үлкен болады, бірақ олар автоматты түрде орындалмайды. Нәтиже елдердің технологиялық іркілістермен күресу үшін қажетті әлеуетін құруда Ұлттық, сондай-ақ халықаралық деңгейлерде қабылданатын саясатқа, қағидаларға және шараларға байланысты болады. Сондықтан дамуға бағытталған электрондық сауданы реттеудің маңызы зор.
ЮНКТАД «Электрондық сауда жөніндегі келіссөздер дамушы елдер үшін қандай қауіп төндіреді? БМБ мысалы бойынша» деп аталатын жаңа баяндамасында тұрақты даму үшін электрондық сауданы пайдаланудың түрлі нұсқаларын бағалайды.
Мақсаты бір, жолдары әртүрлі
Электрондық сауданы, әсіресе халықаралық деңгейде қалай реттеуге болатындығы туралы пікірлер әлі де кеңінен таралған. Көптеген дамушы елдер БМБ электрондық сауда келіссөздеріне қатыспауды жөн көрді, атап айтқанда, алдымен өзінің нормативтік және институционалдық әлеуетін құруды және осы қарқынды дамып келе жатқан салада даму мақсаттарына жетуде саясатта маневр жасау үшін кеңістікті сақтауды жөн көрді. Дегенмен, БМБ бойынша келіссөздердің ықтимал нәтижесі электрондық сауданың әртүрлі аспектілерін басқаруға әсер етуі мүмкін, бұл барлық елдер үшін, олардың осы келіссөздердің қатысушылары болып табылатынына және табылмайтынына қарамастан, әсер етеді. Сауда келіссөздеріне қатысушылардың алдында тұрған негізгі мәселелердің бірі – келіссөздердің нәтижесі дамушы елдерге – яғни, қатысушыларға да, қатыспайтындарға да тұрақты даму үшін электрондық сауданың әлеуетті артықшылықтарын пайдалануға мүмкіндік береді.
Көпжақты және «плюрилатеральды» талқылаулар
Сондай-ақ, БМБ бойынша келіссөздердің нәтижелері көпжақты бола ала ма және қалай бола алады деген сұрақтар туындайды. БМБ нәтижесін «плюрилатеральды» келісім ретінде анықтау болашақ электрондық сауда туралы келісімге байланысты амбиваленттілікті шешуі екіталай. Рәсімілік тұрғыдан алғанда, ДСҰ аясында плюрилатералдық келісімді қосу оның барлық мүшелері арасында консенсусты талап етеді. Сонымен қатар, плюрилатеральды тәсілдер көпжақты тәсілдердің орнына уақытша шара болуы керек. Сондай-ақ неғұрлым кең қатысуға жәрдемдесу үшін ықтимал нәтижелерді іске асырудың мазмұны мен тетіктерін қалай әзірлеу керектігі туралы мәселені қарау да маңызды болады.
Деректер бойынша проблемалар
Бүкіл әлемдегі саясаткерлер деректер санаттарын анықтаудың әртүрлі тәсілдерін, соның ішінде сандық платформаларды пайдалану кезінде жеке тұлғалар мен қауымдастықтар құрған деректерге меншік құқығын белгілеуді және деректерді пайдаланатындарға ықтимал өтемақыны қарастырады. Деректердің трансшекаралық ағындарын тиісті реттеу деректерге негізделген экономиканы дамытудың тұрақты нәтижелерін қамтамасыз ету үшін маңызды болады. Бірақ, деректерге артықшылықты қол жетімділіктің фирмалардың бәсекеге қабілеттілігіне, кірістерді жалпы бөлуге және нарықтың шоғырлануына тигізетін әсерін ескерген кезде, деректерді реттеу қиын болып қала береді. Ол тек сауда аспектілерін ғана емес, сонымен бірге ұлттық қауіпсіздікке, адам құқықтарына (мысалы, жеке өмірге қатысты құқыққа) және құқық қорғау органдарына қатысты мәселелерді де ескеруі керек. Бұл көптеген дамушы елдердің алаңдаушылығын тудырады, өйткені олар жаһандық цифрлық платформалар үшін қарапайым шикізат жеткізушісі болу қаупін көреді – олардың көпшілігі АҚШ пен Қытайда орналасқан – және осы деректер негізінде осы платформалар шығарған сандық барлау үшін ақы төлейді.
ЕСР жөнінде не деуге болады?
БМБ қорытынды құжатын іске асыруға келетін болсақ, мүше мемлекеттердің электрондық саудаға әзірлігі әртүрлі деңгейдегі дамушы елдер міндеттемелерінің неғұрлым жоғары деңгейін біртіндеп және әртүрлі жылдамдықпен өзіне ала алатындай ерекше және сараланған режимін (ЕСР) қолдануға бола ма деген мәселені қараулары қажет болады. Баяндамада тараптарға жекелеген елдердің имплементациялық әлеуетін, әлеуетті арттырудағы қолдауды және әлеуетті сатып алуды ескеруге мүмкіндік беретін сауда рәсімдерін жеңілдету жөніндегі ДСҰ (TFA) келісімінде пайдаланылатын міндеттемелер тізбесін жасау тәсілінен алынуы мүмкін пайдалы сабақтар талқыланады.
Бұрынғы проблемалардың сауданың жаңа түрінде қолданылуы
БМБ келіссөздерінде қозғалған мәселелердің барлығы бірдей жаңа мәселе емес. Олардың кейбіреулері сауданы ырықтандыруға байланысты пайда алу кезінде дамушы елдердің алдында тұрған ұзақ мерзімді проблемаларға қатысты. Мысалы, электрондық сауда саласындағы болашақ сауда ережелері көптеген дамушы елдердің мемлекеттік кірістеріне айтарлықтай әсер етуі мүмкін. Қолданыстағы тәжірибе электронды жеткізілімдерге кедендік баждардан бас тартуға мүмкіндік берсе де, жылдам техникалық прогресс электронды түрде берілуі мүмкін тауарлардың саны мен көлемінің артуына әкеледі, бұл кедендік кірістерге теріс әсер етеді.
Сол сияқты, дамушы елдердің реттеуші әлеуеті болашақ тәртіптің тиімділігіне әсер етуі мүмкін негізгі факторға айналады. Көптеген дамушы елдер интернеттегі тұтынушылардың құқықтарын қорғау, электрондық транзакциялар, деректерді қорғау және киберқылмыс сияқты ұлттық заңдардың жоқтығынан зардап шегеді. ЮНКТАД-тың «Cyberlaw Tracker» трекері көрсеткендей, ең аз дамыған елдердің жартысынан азы интернеттегі тұтынушыларды қорғау және деректерді қорғау үшін заңнама қабылдады. Бұл ережелер келісімшарттардың жарамдылығын қамтамасыз ету және онлайн-транзакцияларға деген сенімді арттыру үшін қажет.