Дайджест мазмұны
- COVID-19-бен күресуге бағытталған Азияның дамушы елдеріне инвестициялық ағындар 4%-ға өсті
- Өсіп келе жатқан аймақтық айырмашылықтарға қарамастан, тауарлар саудасы бірінші тоқсанда айтарлықтай өсуді көрсетті
- ДСҰ мүшелері CPTPP-ді аймақтық сауда келісімдері жөніндегі комитеттің 100-ші сессиясында қарады
- Бизнес көшбасшылары МК12 басымдықтарын атап өтіп, ДСҰ-ға қолдау білдірді
- ДДҰ, ДЗМҰ және ДСҰ COVID-19 пандемиясымен күрес бойынша ынтымақтастықты одан әрі талқылады
COVID-19-бен күресуге бағытталған Азияның дамушы елдеріне инвестициялық ағындар 4%-ға өсті
Азия 2020 жылы шетелдік инвестициялардың өсуі тіркелген жалғыз өңір болып табылады, оның үлесіне әлемдік инвестициялар ағыны мен жылыстауының жартысынан астамы соған тиесілі.
ЮНКТАД-тың 2021 жылғы Әлемдік инвестициялар туралы 21 маусымда[2] жарияланған баяндамасына сәйкес дамушы Азия елдеріне тікелей шетелдік инвестициялар (ТШИ) ағыны 2020 жылы 4%-ға (535 млрд. ҚШ долларына дейін) ұлғайды.
ТШИ-дің Азиядан кетуі 7%-ға (389 млрд. ҚШ долларына днйін) ұлғайды және бұл тағы да кету өсімі байқалған жалғыз өңір болып табылады. Өсім Гонконгтан (Қытай) және Таиландтан келетін айтарлықтай инвестицияларға негізделген.
2020 жылғы ең ірі инвестор Қытайда ТШИ кетуі 133 млрд. АҚШ доллары деңгейінде тұрақтанды.
Өңір үшін ТШИ өсу перспективалары тұрақты өңірішілік өндірістік-өткізу тізбектерінің және экономикалық өсудің жоғары қарқынының арқасында 5%-дан 10%-ға дейінгі болжамды өсіммен жалпы әлем бойынша перспективаларға қарағанда анағұрлым қолайлы. 2020 жылдың екінші жартысында сауда мен өнеркәсіптік өндірістің қалпына келу белгілері 2021 жылы ТШИ-дің өсуіне берік негіз береді.
ТШИ-дің аймақ үшін маңызды секторы болып табылатын өңдеу өнеркәсібі 2020 жылдың екінші жартысында қалпына келу белгілерін көрсетті. Алайда, әсіресе қонақ үй бизнесі, туризм және тігін өнеркәсібі қызмет көрсету саласына және көп еңбекті қажет ететін салаларға бағытталған шағын елдерде ТШИ 2021 жылы қысқаруы мүмкін.
Өсіп келе жатқан аймақтық айырмашылықтарға қарамастан, тауарлар саудасы бірінші тоқсанда айтарлықтай өсуді көрсетті
Өсіп келе жатқан аймақтық айырмашылықтарға қарамастан, теледидар саудасы 2021 жылдың бірінші тоқсанында пандемия кезінде басталған құлдыраудан кейін әлемдік тауар саудасы қалпына келуді жалғастырды, бірақ қалпына келтіру қарқыны елдер мен аймақтар бойынша әр түрлі болды. Азияда бірінші тоқсанда тауар экспорты мен импортының көлемі жаңа биіктерге жетті, Еуропа мен Солтүстік Америкада пандемияға дейінгі деңгейге оралды және Африка мен Таяу Шығыс сияқты кедей, аз индустриалды аймақтарда төмендеді.
Бірінші тоқсанда әлемдік тауар саудасының көлемі алдыңғы тоқсанмен салыстырғанда 2,1%-ға өсті, бұл жылдық есептегендегі 8,7%-ға тең. Өткен жылдың бірінші тоқсанымен салыстырғанда өсім 4,3%-ды құрады. Екінші тоқсанда бір жыл бұрын сол тоқсанда күрт құлдырау салдарынан айтарлықтай өсу күтілуде. Қалпына келтірудің ағымдағы қарқыны тұтастай алғанда ДСҰ-ның 2021 жылғы 31 наурыздағы соңғы болжамына сәйкес келеді, оған сәйкес әлемдік тауарлар саудасының өсуі 2021 жылы 8,0%-ды және 2022 жылы 4,0%-ды құрайды. COVID-19 вакциналарына тең емес қол жетімділік экономикалық перспективаларға әлі де үлкен қауіп төндіреді, өйткені барлық адамдарды кірістеріне қарамастан қорғай алмау халықты инфекцияның жаңа толқындарында осал етеді. Болжамның келесі жаңартуы қазан айында шығады.
Көптеген аймақтарда тауар экспорты мен импорты өткен жылдың екінші тоқсанында сауда түбіне жеткеннен кейін әртүрлі дәрежеде қалпына келді. Негізгі ерекшелік экспорты төмендей беретін кейбір бұрынғы және қауымдасқан мүшелерді қоса алғанда, Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы (ТМД) болып табылады. 2021 жылдың бірінші тоқсанында 2020 жылдың бірінші тоқсанымен салыстырғанда Азияда (+21,0%) және Еуропада (+1,9%) тауар экспортының көлемі өсті. Аздап төмендеу Оңтүстік және Орталық Америкада (-0,1%) және Солтүстік Америкада (-2,2%), ал неғұрлым елеулі төмендеу Африкада (-4,6%), Таяу Шығыста (-8,4%) және ТМД-да (-13,9%) байқалады.
Салыстыру үшін, тауар импортының көлемі өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда Африкадан (-0,9%) және Таяу Шығыстан (-2,7%) басқа барлық өңірлерде өсті. Жалпы алғанда, сауданы қалпына келтіру Азиядағы күшті және табиғи ресурстарды тең түрде экспорттайтын аймақтарда е әлсіз болып көрінді.
Номиналды түрде АҚШ долларымен тауар саудасы да бірінші тоқсанда айтарлықтай өсті, бұл көлемнің өсуі мен жоғары бағалардың үйлесуіне байланысты жылдық 14%-ға өсті. 2020 жылдың басынан бастап күрт төмендеу және одан кейінгі қалпына келтіру негізінен өнеркәсіптік тауарлар саудасындағы үрдістерді көрсетеді, ал тауарлардың басқа санаттары аз үлес қосты. Пандемияның алғашқы толқыны кезінде тауар бағасы төмендеді, бірақ содан бері тұрақты өсіп келеді, бұл отын, тау-кен өнімдері мен ауылшаруашылық өнімдерінің саудасының күрт өсуіне ықпал етті. ХВҚ шикізат тауарларына баға статистикасына сәйкес, 2021 жылғы мамырда отын бағасы жылдық есептеуде 194%-ға, металдарға 54%-ға, азық-түлік өнімдеріне 45%-ға және ауыл шаруашылығы шикізатына 26%-ға өсті.
ДСҰ-ның 2021 жылдың бірінші тоқсанындағы бағалауы тауар саудасының барлық негізгі тауар санаттары бойынша өткен жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда күшті өсуді көрсетеді. Өнеркәсіптік тауарлар саудасы 2020 жылдың екінші тоқсанында 18% құлдырағаннан кейін бірінші тоқсанда 16%-ға өсті. Соңғы тоқсанда ауылшаруашылық өнімдерінің саудасы 11%-ға, ал отын мен тау-кен өнімдері 9%-ға өсті.
ДСҰ мүшелері CPTPP-ді аймақтық сауда келісімдері жөніндегі комитеттің 100-ші сессиясында қарады[4]
21 маусымда ДСҰ мүшелері өңірлік сауда келісімдері жөніндегі комитеттің (ӨСК) 100-ші сессиясында Транстынық мұхиттық әріптестік туралы жан-жақты және прогрессивті келісімді (CPTPP) қарады. ДСҰ Бас Директоры Доктор Нгози Оконджо-Ивеала Комитет жүргізіп жатқан жұмысты ерекше атап өтті, өйткені жаңа келісімдер аясында сауда қатынастары күрделене түсуде.
ДСҰ-ның барлық 164 мүшесі кемінде бір ӨСК қатысушысы болып табылады. Жүргізілген бағалауларға сәйкес, ӨСК бойынша серіктестер арасындағы тауарлардың әлемдік саудасының шамамен 20%-ы преференциялық тарифтік мөлшерлемелер негізінде жүргізіледі. Екінші жағынан, әлемдік сауданың 75%-дан астамы неғұрлым қолайлы режим (НҚР) шарттарында жүзеге асырылады, бұл ДСҰ-ның көпжақты келісімдерінің сақталып отырған коммерциялық маңыздылығын көрсетеді.
CPTPP қазіргі уақытта 11 Тараптың 7-і үшін күшіне енді. Ол Австралия, Канада, Жапония, Мексика, Жаңа Зеландия және Сингапур үшін 2018 жылғы 30 желтоқсанда және Вьетнам үшін 2019 жылғы 14 қаңтарда күшіне енді. Сингапур Келісім күшіне енген кезде барлық тарифтерді ырықтандырды, ал Жаңа Зеландия оны 2024 жылға дейін жасайды. Басқа тараптар өздерінің тарифтік ұстанымдарының кемінде 95,9%-ын 2039 жылдан кешіктірмей ырықтандырады. Бұдан басқа, көрсетілетін қызметтер саудасындағы CPTPP міндеттемелері ДСҰ-ның Көрсетілетін қызметтер саудасы жөніндегі бас келісімі шеңберіндегі міндеттемелерге қарағанда тұтастай алғанда кеңірек. CPTPP сонымен қатар инвестициялар, мемлекеттік сатып алу, зияткерлік меншік, бәсекелестік, мемлекеттік кәсіпорындар, қоршаған орта, еңбек, электронды сауда және шағын және орта бизнес саласындағы міндеттемелерді қамтиды.
Жаңа Зеландия мен Жапония CPTPP тараптарының атынан кездесуде келісімді ұсынды. Олар CPTPP көпжақты сауданың кең күн тәртібінде көптеген мәселелерді шешуде алғашқы болып табылады деп мәлімдеді. Олар COVID-19 пандемиясынан кейін экономиканы қалпына келтіру мақсатында Тараптардың ынтымақтастыққа деген адалдығын атап өтті. Олар, сондай-ақ, 2021 жылдың 2 маусымында Тараптардың Біріккен Корольдіктің келісіміне қосылу процесін бастауға шешім қабылдағанын хабарлады.
ӨСК ашықтық тетігін енгізу
Төраға ДСҰ қолданыстағы 53 ӨСК туралы әлі хабардар етілмегенін атап өтті. Сонымен қатар, ДСҰ мүшелерінің қатысуымен 72 ӨСК және олар болып табылмайтын, бірақ тауарлар мен қызметтердің жеке есептеулерімен нақты презентация дайындау қажет 34 ӨСК бар. Тағы 6 келісімнің нақты тұсаукесері қызметтер саудасы бойынша міндеттемелер жөніндегі келіссөздерді күту үшін тоқтатылды (олардың біреуі мүше емес елдерге қатысты). Алдағы нақты презентациялардың күрт өсуі ЕО-дан шыққаннан кейін Ұлыбритания мен оның серіктестері арасындағы жаңа сауда келісімдерімен байланысты болуда.
Бизнес көшбасшылары МК12 басымдықтарын атап өтіп, ДСҰ–ға қолдау білдірді[5]
23 маусымда бүкіл әлемнің бизнес көшбасшылары ДСҰ-ның 12-ші министрлік конференциясында (МК12) қаралатын мәселелерді талқылау үшін «Сауда диалогтары» виртуалды отырысында кездесті, сондай-ақ ұйымдар болашақта назар аударуы тиіс мәселелер бойынша идеялармен және ұсыныстармен бөлісті. Олар, сондай-ақ, түрлі ағымдағы келіссөздерді аяқтауға батыл қолдау білдірді және апелляциялық органның айналасында орын алған тұйық жағдайды дереу шешуге шақырды.
Бизнес-қоғамдастыққа арналған «Сауда диалогтары» төртінші сессиясын халықаралық сауда палатасымен (ICC) бірлесіп ұйымдастырды және 80-нен астам бизнес өкілдерін жинады, олар ДСҰ жұмысының түрлі салаларындағы өздерінің басымдықтарын талқылады. Диалогтар 2016 жылдан бері өткізіліп келеді және оған ICC мен B20 және G20 өкілдері қатысады.
Ашылғаннан кейін қатысушылар бір мезгілде ДСҰ-ның бірқатар мүшелерімен үш негізгі тақырып бойынша үш секциялық отырыс өткізді: ДСҰ-ның COVID-19 реакциясы, МК12 нәтижелері және ДСҰ-ның болашақ жұмыс бағдарламасы.
Қатысушылар ДСҰ пандемиямен күресуге қалай ықпал ете алатындығы және COVID-19 және болашақ денсаулық дағдарыстарына жауап беру үшін басқаша не істеуге болатындығы туралы өз идеяларымен бөлісті.
Олар балық аулауға арналған субсидиялар бойынша келіссөздердің тез арада аяқталуына шешуші қолдау білдірді және қатысушыларды MK12-де ауыл шаруашылығы саласында ілгерілеуге шақырды. Бизнес өкілдері бірлескен бастамалар деп аталатындардың жұмысына үлкен қызығушылық танытып, осы салалардағы елеулі нәтижелерді көруге үміт білдірді.
Қатысушылар, сондай-ақ, 21 ғасырдың қоршаған орта мен тұрақтылыққа байланысты сын-қатерлерін ескеруі тиіс ДСҰ-ның болашақ күн тәртібінің басымдықтарын талқылады.
ДДҰ, ДЗМҰ және ДСҰ COVID-19 пандемиясымен күрес бойынша ынтымақтастықты одан әрі талқылады[6]
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ), Дүниежүзілік зияткерлік меншік ұйымының (ДЗМҰ) және ДСҰ-ның Бас директорлары семинарлар сериясын ұйымдастыру және пандемия туралы ақпарат ағынын арттыру, сондай-ақ үкіметтерге медициналық технологияларға деген қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін үш жақты техникалық көмек көрсету үшін бірлескен платформа құру арқылы COVID-19-мен күресетін мүшелерді қолдауды күшейтуге келісті.
15 маусымда өткен кездесудің қорытындысы бойынша доктор Тедрос Адханом Гебрейюс, Дарен Танг және Доктор Нгози Оконджо-Ивеала мынадай бірлескен мәлімдеме жасады:
2021 жылғы 15 маусымда біз ДДҰ, ДЗМҰ және ДСҰ бас директорлары COVID-19 пандемиясымен және қоғамдық денсаулық сақтау, зияткерлік меншік және сауда қиылысында тұрған басқа да жаһандық проблемалармен күресте одан әрі ынтымақтастықты анықтау үшін кездестік.
Біз ДДҰ-ДЗМҰ-ДСҰ-ның үшжақты ынтымақтастығына деген ұзақ мерзімді бейілділігімізді дамытуға уағдаластық, ол барлық елдердің қоғамдық денсаулық сақтау проблемаларын тұрақты және кешенді шешуді қарауға және енгізуге ұмтылысын қолдауға және оларға көмек көрсетуге бағытталған. Қолданыстағы ынтымақтастық жүйесі аясында біз пандемия жағдайында қолдауды екі нақты бастама арқылы күшейтуге және шоғырландыруға келістік.
Біріншіден, біздің үш агенттік COVID-19 Денсаулық сақтау технологияларына тең қол жеткізуге қол жеткізу үшін пандемиядағы ағымдағы оқиғалар мен жауап шаралары туралы жаңартылған ақпарат ағынын кеңейту үшін әлеуетті арттыру бойынша практикалық семинарларды ұйымдастыруда ынтымақтасады. Бұл семинарлардың мақсаты пандемияға қарсы күреске қатысушы елдердің үкіметтеріндегі саясаткерлер мен сарапшылардың әлеуетін тиісті түрде нығайту болып табылады. Осы сериядағы алғашқы семинар қыркүйек айына жоспарланған технологиялар мен лицензиялау семинары болады. Семинар біздің қатысушыларға зияткерлік меншік, ноу-хау және технологияларды беру іс жүзінде қалай жұмыс істейтіні туралы білімдері мен түсініктерін жаңартуға көмектеседі.
Екіншіден, біз COVID-19 медициналық технологияларына қажеттіліктеріне байланысты елдерге үш жақты техникалық көмек көрсету үшін бірлескен платформа құрамыз, біздің ұйымдар мен басқа серіктестер келісілген және жүйелі негізде ұсынатын сараптамалық білімнің толық спектрін ұсынатын бірыңғай терезені қамтамасыз етеміз. Техникалық көмек платформасы, атап айтқанда:
- елдерді вакциналарға, дәрі-дәрмектерге және соған байланысты COVID-19 технологияларына деген қажеттіліктерін қанағаттандыруда және басымдықтарды анықтауда қолдау
- вакциналарға, дәрі-дәрмектерге және технологияларға қол жеткізудің барлық қол жетімді нұсқаларын, соның ішінде ұқсас проблемаларға тап болған мүшелер арасындағы әрекеттерді үйлестіру арқылы толық пайдалану үшін уақтылы техникалық көмек көрсету.
Бұл бастамалар, сонымен қатар, COVID-19 пандемиясына тиімді жауап беру үшін қажет сенімді және жан-жақты деректерді жинау және ұсыну жөніндегі бірлескен күш-жігерімізбен күшейтілетін болады. Олар 2020 жылы жарияланған «Медициналық технологиялар мен инновацияларға қол жеткізуге жәрдемдесу: қоғамдық денсаулық сақтау, зияткерлік меншік және сауда арасындағы өзара байланыс» атты ДДҰ-ДЗМҰ-ДСҰ-ның үш жақты ынтымақтастықтың негізгі құжатында көрсетілген COVID-19-ға қатысты шараларға шолуды мерзімді жаңартуды қамтиды.